Warunkowe a całkowite umorzenie zobowiązań w postępowaniu upadłościowym

Wielokrotnie pisaliśmy już, że postępowanie w sprawie upadłości konsumenckiej może zakończyć się na trzy różne sposoby. Nowelizacją Prawa upadłościowego z 2019 roku dodano trzeci – obok sporządzenia planu spłaty oraz umorzenia zobowiązań bez ustalania planu, niejako pośredni, sposób na uzyskanie oddłużenia w postaci instytucji warunkowego umorzenia zobowiązań bez ustalania planu spłaty wierzycieli.

Z racji tego, iż jednym z celów tej instytucji upadłości konsumenckiej jest równomierne zaspokojenie wierzycieli – najczęściej w ostatnim etapie postępowania syndycy masy upadłości wnioskują o sporządzenie planu spłaty. Praktyka Kancelarii pokazuje, że syndycy coraz częściej proponują również warunkowe umorzenie zobowiązań. Budzi to wśród naszych klientów wiele pytań, dlatego chcemy przybliżyć jakie skutki wywołuje dla upadłego zakończenie postępowania w taki sposób oraz czym różni się od umorzenia zobowiązań bez ustalenia planu spłaty.

Instytucja ta znajduje zastosowanie w przypadku, gdy w ocenie sądu niezdolność upadłego do dokonania jakichkolwiek spłat, w ramach planu spłaty wierzycieli, wynikająca z osobistej sytuacji upadłego nie ma trwałego charakteru. Jest to główna różnica pomiędzy warunkowym a całkowitym umorzeniem.

Przed zmianą przepisów sąd uznając, iż niezdolność upadłego do spłaty wierzycieli ma przemijający (przejściowy) charakter, mógł umorzyć od razu zobowiązania upadłego lub ustalić plan spłaty. Mogło dojść wówczas do sytuacji, w której sąd ustalił plan spłat, pomimo tego, iż dłużnik w chwili jego ustalenia nie dysponował możliwościami jego wykonania.

Jeżeli chodzi o całkowite oddłużenie, to zgodnie z brzmieniem art. 491¹⁶ ustawy Prawo Upadłościowe: “Sąd umarza zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, jeśli osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że jest on trwale niezdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli.”

Zgodnie z doktryną umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, powinno nastąpić zawsze, niezależnie od tego, czy upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa czy też nie. Użycie określenia “trwale niezdolny” wskazuje przy tym, że osobista sytuacja upadłego nie rokuje poprawy (np. upadły jest trwale niezdolny do jakiejkolwiek pracy zarobkowej). W praktyce przyjmuje się, że przesłankami do zastosowania tej instytucji mogą być np. stan zdrowia, podeszły wiek czy niemożność podjęcia pracy zarobkowej.

W przypadku wydania takiego postanowienia, umorzeniu ulegają wszystkie zobowiązania, które powstały przed dniem ogłoszenia upadłości. Jeśli żaden z wierzycieli nie złoży zażalenia, albo sąd okręgowy zażalenia te oddali, dłużnik nie musi dokonywać żadnych spłat. Wówczas postępowanie upadłościowe kończy się z pełnym sukcesem.

Istotą drugiego rozwiązania jest umorzenie wszystkich zobowiązań upadłego, ale pod pewnymi warunkami. Zgodnie z przepisami, jeżeli w ciągu pięciu lat nie wpłynie wniosek upadłego czy wierzycieli o ustalenie planu spłaty, zobowiązania upadłego ulegają umorzeniu z upływem pięciu lat od dnia uprawomocnienia się postanowienia o warunkowym umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli. Skutek ten następuje z mocy prawa – sąd z urzędu nie wydaje w tym zakresie postanowienia. Jedynie na wniosek upadłego lub wierzyciela sąd wydaje postanowienie stwierdzające ten skutek.

Wskazać należy, iż z uwagi na fakt, że ww. wniosek mogą składać wierzyciele, przewidywać należy liczne postępowania w przedmiocie uchylenia warunkowego umorzenia zobowiązań i ustalenia planu spłaty wierzycieli.

Wobec tego warunkowe umorzenie postępowania jest zdecydowanie bardziej korzystne dla wierzycieli, dla których przewidziano dłuższy termin na odzyskanie swoich wierzytelności, w przypadku, gdy trudna sytuacja dłużnika ulegnie poprawie.

Przesłanką zastosowania tej instytucji jest sytuacja osobista upadłego. Ocena tej sytuacji przez Sąd musi prowadzić do wniosku, że upadły nie jest jest trwale niezdolny do sfinansowania jakiejkolwiek spłaty w ramach planu. Kryteria, które zarówno Syndyk jak i Sąd biorą pod uwagę to możliwości zarobkowe upadłego, konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu oraz ich potrzeby mieszkaniowe, wysokość niezaspokojonych wierzytelności oraz stopień zaspokojenia wierzytelności w postępowaniu upadłościowym.

Ustalenie czy owa niezdolność jest trwała czy też ma jedynie przemijający charakter jest obarczona znaczną uznaniowością. W praktyce i w obliczu tylu zmiennych życiowych trudno bowiem ocenić przyszłą sytuację upadłego. Można wskazać, iż z warunkowego umorzenia zobowiązań najczęściej skorzystają osoby w sytuacji przedłużających się problemów zdrowotnych swoich lub bliskiej osoby, utrzymujących małoletnich lub studiujących dzieci czy uzyskujących wykształcenie lub kwalifikacje zawodowe pozwalających na podjęcie pracy zarobkowej.

Sytuacja osobista każdego z upadłych jest różna i trudno jednoznacznie wskazać w jakich przypadkach nastąpi warunkowe umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty, a w jakich sąd wyda decyzję o całkowitym oddłużeniu. Jak widać sąd musi wziąć pod uwagę wiele niezwykle kompleksowych rozważań, dlatego też aby ukończyć postępowanie upadłościowe z sukcesem niezbędna jest dobra argumentacji już na poziomie uzasadnienia wniosku o ogłoszenia upadłości, która wykaże że zachodzą wyżej określone przesłanki.

Podkreślamy, iż niezwykle istotne znaczenie ma pomoc profesjonalnego pełnomocnika. W praktyce naszej Kancelarii, która specjalizuje się w upadłości konsumenckiej, staramy się aby postępowanie zakończyło się wydaniem postanowienia o umorzeniu zobowiązań bez ustalania planu spłaty wierzycieli. Dzięki temu nasi Klienci mają szansę na rozpoczęcie nowego, spokojnego życia bez długów.

Jeżeli są Państwo zainteresowani instytucją upadłości konsumenckiej – zapraszamy do kontaktu.