Upadłość konsumencka a majątek małżonka

Niekiedy zdarza się, że jeden z małżonków boryka się z problemami finansowymi, które zmuszają go do podjęcia decyzji o ogłoszeniu upadłości. Postępowanie upadłościowe jest rozwiązaniem, które skutecznie pozwala na wyjście z zadłużenia. Warto jednak zauważyć, że wywołuje to wiele skutków w sferze majątku upadłego, w szczególności istotnie wpływając na ustrój małżeński majątkowy w jakim pozostaje konsument.

W dzisiejszym wpisie skupiamy się na tym, jakie znaczenie ma postępowanie upadłościowe dla osoby pozostającej w związku małżeńskim z upadłym.

Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego podstawowym ustrojem majątkowym w prawie małżeńskim jest wspólność majątkowa. Zgodnie z art. 31 k.r.o. do majątku wspólnego małżonków należy w szczególności: pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków, dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków, środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków. W praktyce oznacza to, że przedmioty nabyte przez jednego z małżonków będą należały także do drugiego, a nabyte przez oboje będą należały do obojga.

Z dniem ogłoszenia upadłości jednego z małżonków powstaje między małżonkami rozdzielność majątkowa. Oznacza to, że od tej chwili każdy z małżonków ma swój własny majątek, nie mają majątku wspólnego małżeńskiego i nie odpowiadają wspólnym majątkiem małżeńskim za długi. Ponadto wszystkie nowe przedmioty majątkowe, jakie nabywa każdy z małżonków wchodzą do ich majątków osobistych.

Jeśli chodzi o to, co w przypadku ogłoszenia upadłości, dzieje się ze wspólnym majątkiem, to znaczącą rolę ma przepis art. 124 § 1 Ustawy prawo upadłościowe, który stanowi, że w przypadku kiedy małżonkowie pozostawali w ustroju wspólności majątkowej, majątek wspólny małżonków wchodzi do masy upadłości, a jego podział jest niedopuszczalny.

Dla współmałżonka ma to takie znaczenie, iż po wydaniu postanowienia sądu o ogłoszeniu upadłości majątek wspólny (czyli także ten majątek, który służył zaspokojeniu potrzeb rodziny) zostanie przeznaczony na spłacenie długów, a zarząd nad majątkiem wspólnym przejmuje syndyk. Ponadto, małżonek upadłego po ogłoszeniu upadłości nie może rozporządzać swoim udziałem w majątku wspólnym i nie może żądać wyłączenia z masy upadłości przedmiotów, które przypadłyby mu, gdyby dokonano podziału majątku wspólnego.

Wobec tej sytuacji, jedyną możliwością jaka pozostaje małżonkowi upadłego jest zgłoszenie do masy upadłości wierzytelności pieniężnej, której wysokość odpowiada wartości jego udziału w majątku wspólnym, czyli połowie wartości majątku wspólnego. Jednakże wierzytelność małżonka jest zaliczana do kategorii trzeciej, czyli ostatniej kategorii wierzytelności.

Z pewnością skuteczniejszą formą ochrony majątku byłoby ustanowienie rozdzielności majątkowej przed zgłoszeniem wniosku o upadłość konsumencką. Jednakże, nie jest to również tak proste jak mogłoby się wydawać.

Umowa ustanawiająca rozdzielność między małżonkami jest skuteczna w stosunku do masy upadłości wyłącznie, jeśli została zawarta minimum dwa lata przed dniem złożenia wniosku przez jednego z małżonków o ogłoszenie upadłości. Podobnie jest w przypadku, gdy umową majątkową ograniczono wspólność majątkową. Istotny jest również fakt, iż bezskuteczne będzie także ustanowienie rozdzielności majątkowej na mocy orzeczenia sądu (np. w przypadku wydania wyroku rozwodowego, orzeczenia o separacji, ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków) dokonane w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Jeśli powyższe terminy nie zostaną zachowane, syndyk będzie żądał włączenia do masy upadłości wszystkich składników majątku, które stanowiły wspólny majątek małżonków w dniu ustanowienia rozdzielności.

Należy tu jednak zaznaczyć, iż w sytuacji gdy pozew, co do którego sąd wydał postanowienie o ustanowieniu rozdzielności, został złożony minimum na dwa lata przed złożeniem wniosku o upadłość, rozdzielność majątkowa w tym przypadku jest skuteczna wobec masy upadłości, bez względu na rzeczywistą datę orzeczenia sądu w tej sprawie.

Jak wynika z powyższego, decydując się na oddłużenie w ramach procedury upadłościowej, warto wcześniej zapoznać się z konsekwencjami ogłoszenia upadłości, korzystając przy tym z pomocy profesjonalnych prawników. Wiele podmiotów świadczących na rynku pomoc prawną w oddłużeniu nie uprzedza o następstwach upadłości wpływających na stosunki majątkowe w małżeństwie i ochronie prawnej z jakiej może skorzystać współmałżonek dłużnika.